Description
Od pierwszego wydania podręcznika „Choroby drobiu” minęło już 14 lat. Również wydanie drugie (2011 r.) spotkało się z dużym zainteresowaniem czytelników, a co za tym idzie – szybkim wyczerpaniem całego nakładu i jego kolejnych dodruków. W międzyczasie nastąpił dalszy rozwój krajowej produkcji drobiarskiej, również bardzo dynamiczna jest sytuacja epizootyczna w zakresie występowania wielu chorób w stadach drobiu. Na przełomie 2016 i 2017 roku, w trakcie trwania największej w historii Europy epidemii, stwierdzono w Polsce kolejne ogniska grypy ptaków w stadach drobiu wywołane przez wirus HPAI podtypu H5N8, w mniejszym stopniu H5N5. Pojawiły się również nowe jednostki chorobowe, jak TVP, BLS czy zakażenia enterokokowe u drobiu. W wielu innych przypadkach obserwujemy, że zakażenia znane manifestują się nienotowanym dotąd przebiegiem, np. zakażenia M. synoviae z obrazem EAA czy GEU w zakażeniach aviadenovirusami. Dbając o to, aby III wydanie podręcznika było na wskroś współczesne, poszerzony został zespół autorów, znowelizowano rozdziały oraz rozszerzono go o nowe podrozdziały, jak np.: zakażenia enterokokowe, choroba dużej wątroby i śledziony, zakaźne, wirusowe zapalenie żołądka gruczołowego kurcząt. Wprowadzono również nowy, bardzo istotny rozdział: Leki przeciwbakteryjne stosowane u drobiu. Ponadto, ze względu na ważność zagadnień w oddzielnych rozdziałach przedstawiono bioasekurację ferm oraz wymogi w zakresie dobrostanu w chowie drobiu. Podręcznik dedykujemy studentom wydziałów medycyny weterynaryjnej, lekarzom weterynarii pracującym w różnych obszarach produkcji drobiarskiej, w inspekcji weterynaryjnej czy laboratoriach diagnostycznych. Autorzy pragną wyrazić serdeczne podziękowanie Partnerom Wydawniczym za udzielone wsparcie finasowe, Wydawnictwu Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, a szczególnie Redaktorowi Naczelnemu prof. Andrzejowi Koteckiemu, Pani dr Ewie Chwałko – Dyrektorowi Wydawnictwa oraz całemu Zespołowi Redakcyjnemu za pracę włożoną w przygotowanie podręcznika. Słowa podziękowania kierujemy również do wydawnictw zagranicznych za udostępnione nam do tej książki ilustracje.Ze wstępu, Alina WieliczkoSpis treści:Przedmowa do wydania III 19 Przedmowa do wydania II 21 Przedmowa do wydania I 23 Rozdział 1. Zarys anatomii ptaków (Norbert Pospieszny, Joanna Klećkowska-Nawrot, Karolina Goździewska-Harłajczuk) 25 1.1. Osteologia 25 1.1.1. Kościec głowy (Ossa capitis) 25 1.1.2. Kręgosłup (Columna vertebralis) 26 1.1.3. Kości kończyn (Ossa membrorum) 27 1.2. Układ mięśniowy (Systema musculorum) 29 1.3. Aparat trawienny (Apparatus digestorius) 29 1.4. Aparat oddechowy (Apparatus respiratorius s. Systema respiratorium) . . . 32 1.5. Aparat moczowo-płciowy (Apparatus urogenitalis s. Systema urogenitale). . 34 1.5.1. Narządy moczowe (Organa urinaria) 34 1.5.2. Narządy płciowe męskie (Organa genitalia masculina) 34 1.5.3. Narządy płciowe żeńskie (Organa genitalia feminina) 35 1.6. Układ naczyniowy (Systema vasorum) 35 1.7. Gruczoły dokrewne (Glandulae endocrinae) 36 1.8. Układ chłonny (Systema lymphaticum) (Piotr Szeleszczuk) 36 1.8.1. Naczynia chłonne (Vasa lymphatica colligentia s. collectoria) 36 1.8.2. Narządy limfatyczne (Organa lymphatica) 37 1.8.3. Grasica (Thymus) 38 1.8.4. Torba stekowa (Bursa cloacalis s. Bursa Fabricii) 39 1.8.5. Śledziona (Spleen) 39 1.8.6. Migdałki przełykowe (Lymphonoduli esopahgeales) 40 1.8.7. Migdałek odźwiernikowy (Lymphonoduli pylorici) 40 1.8.8. Migdałki jelit ślepych (Lymphonoduli cecales) 40 1.8.9. Kępki Peyera (Folliculi lymphatici aggregati) 41 1.8.10. Zachyłek żółtkowy (Zachyłek Meckela) (Diverticulum vitellinum s. diverticulum Meckeli) 41 1.8.11. Gruczoł powieki trzeciej (Glandula membranae nictitantis) 41 1.8.12. „Ciało limfopinealne” (Lymphopineal body) 41 1.8.13. Węzły chłonne (Lymphonodi) 42 1.8.14. Grudki chłonne nieotorbione – „Mural lymphoreticular formations” (Lymphonoduli solitarii) 42 1.9. Układ nerwowy (Systema nervosum) 42 1.10. Narządy zmysłów (Organa sensuum) 46 1.11. Powłoka wspólna (Integumnetum commune) 47 Piśmiennictwo 48Rozdział 2. Wybrane zagadnienia z fizjologii ptaków (Wojciech Zawadzki, Bożena Króliczewska) 49 2.1. Układ nerwowy (Systema nervosum) 49 2.1.1. Rdzeń kręgowy (Medulla spinalis) 53 2.1.2. Rdzeń przedłużony (Medulla oblongata) 53 2.1.3. Móżdżek (Cerebellum) 54 2.2. Narządy zmysłów (Organa sensuum) 54 2.2.1. Zmysł węchu (Organon olfactus) 54 2.2.2. Zmysł smaku (Organon gustus) 55 2.2.3. Zmysł słuchu (Organon acustus) 57 2.2.4. Zmysł równowagi (Organon vestibulare) 59 2.2.5. Zmysł wzroku (Organon visus) 59 2.3. Neurofizjologiczne podstawy zachowania się ptaków 62 2.3.1. Socjalne (społeczne) zachowanie się drobiu 63 2.4. Krew (Sangvist) i układ krążenia (Systema vasorum) 65 2.5. Aparat oddechowy (Apparatus respiratorius) 67 2.6. Regulacja temperatury ciała 69 2.7. Układ pokarmowy (Systema digestorium) 71 2.7.1. Specyfika pobierania, trawienia i metabolizmu składników pokarmowych u ptaków 71 2.7.2. Hormony przewodu pokarmowego 78 2.8. Kwoczenie 80 2.9. Układ odpornościowy (Piotr Szeleszczuk) 80 Piśmiennictwo 94Rozdział 3. Patologia lęgów i okresu okołolęgowego (Wanda B. Borzemska, Anna Woźniak-Biel) 101 3.1. Pozyskiwanie i postępowanie z jajami wylęgowymi 103 3.2. Budowa i uszkodzenia jaj wylęgowych 104 3.3. Ocena zapłodnienia jaj 112 3.4. Biologiczna i patologiczna analiza lęgu 113 3.4.1. Wylęg i zamieranie zarodków w trakcie inkubacji 113 3.4.2. Badanie zarodków zamarłych 116 3.4.3. Badania doświadczalne na zarodkach żywych 119 3.4.4. Kontrola procesu lęgu 121 3.4.5. Ocena skorup powylęgowych 122 3.4.6. Brakowanie piskląt 124 3.4.7. Kliniczna ocena piskląt zdrowych 125 3.5. Awarie technologiczne i choroby okresu okołolęgowego 127 3.5.1. Przegrzanie (Hyperthermia) 128 3.5.2. Niedogrzanie i przewodnienie (Hypothermia and overhydration) . 131 3.5.3. Niedotlenienie (Hypoxia) 134 3.5.4. Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego (Omphalitis and yolk sac inflammation) 136 3.5.5. Opóźnienie resorpcji woreczka żółtkowego (Delayed yolk sac resorption) 139 3.5.6. Okres krytyczny i śmierć głodowa (Critical period and death of starving) 144 3.5.7. Choroba białych piskląt (White chicks disease) 148 Piśmiennictwo 149Rozdział 4. Choroby z niedoboru składników pokarmowych (Jerzy Rzedzicki, Agnieszka Marek) 157 4.1. Niedobory witamin – hipowitaminozy (Vitamins deficiency) 157 4.1.1. Niedobór witaminy A (Vitamin A deficiency) 159 4.1.2. Niedobór witaminy E (Vitamin E deficiency) 161 4.1.2.1. Zwyrodnienie móżdżku – encefalomalacja (Encephalomalatio). 163 4.1.2.2. Pokarmowe zwyrodnienie mięśni u kacząt (Nutritional myopathy, Muscular dystrophy) 164 4.1.2.3. Skaza wysiękowa (Exudative diathesis) 164 4.1.2.4. Obrzęk stawów skokowych u indyków (Enlarged hock disorder) 165 4.1.2.5. Niedobór witaminy E u drobiu dorosłego (Vitamin E deficiency in adulł poultry) 165 4.1.3. Niedobór witaminy D (Vitamin D deficiency) 166 4.1.4. Niedobór witaminy K (Vitamin K deficiency) 168 4.1.5. Niedobór witamin z grupy B (Vitamins B complex deficiency) 169 4.1.5.1. Niedobór witaminy B1 – tiaminy, aneuryny (Thiamin, Vitamin B1 deficiency) 171 4.1.5.2. Niedobór witaminy B2 – ryboflawiny (Vitamin B2 – riboflavin deficiency) 172 4.1.5.3. Niedobór kwasu pantotenowego (Pantothenic acid deficiency) 173 4.1.5.4. Niedobór witaminy 1312 – cyjanokobalaminy (vitamin B12 deficiency) 174 4.1.5.5. Niedobór witaminy PP – niacyny, kwasu nikotynowego (Nicotinic acid, niacin deficiency) 175 4.1.5.6. Niedobór witaminy B6 – pirydoksyny (Pyridoxine, vitamin B6 deficiency) 176 4.1.5.7. Niedobór biotyny – witaminy H (Biotin deficiency) 176 4.1.5.8. Niedobór kwasu foliowego (Folic acid, folacin deficiency) . 177 4.1.5.9. Niedobór choliny (Choline deficiency) 177 4.1.6. Witamina C (Ascorbic acid, vitamin C) 178 4.2. Funkcje biologiczne niezbędnych składników mineralnych oraz skutki ich niedoboru 179 4.2.1. Wapń i fosfor – Ca i P (Calcium and phosphorus) 180 4.2.2. Magnez – Mg (Magnesium) 182 4.2.3. Sód i chlor – sól kuchenna (Sodium and chlorine – salt) 183 4.2.4. Potas – K (Potassium) 184 4.2.5. Mangan – Mn (Manganese) 184 4.2.6. Jod – I (Iodine) 185 4.2.7. Miedź – Cu (Copper) 186 4.2.8. Żelazo – Fe (Iron) 187 4.2.9. Cynk – Zn (Zinc) 188 4.2.10. Selen – Se (Selenium) 190 Piśmiennictwo 191Rozdział 5. Choroby bakteryjne (Alina Wieliczko) 195 5.1. Zakażenia drobiu wywołane pałeczkami Salmonella 195 5.1.1. Salmonelloza, paratyfus (Salmonellosis, paratyphoid infections) . • 197 5.1.2. Puloroza, biała biegunka piskląt (Pullorosis, pullorum disease) . • 211 5.1.3. Tyfus kur (Tyfus gallinarum, fowl typhoid) 215 5.1.4. Arizonoza indyków (Arizonosis, arizonosis of turkeys) 220 5.2. Kolibakterioza (Colibacteriosis gallinarum, colibacillosis) 223 5.2.1. Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego u piskląt (Omphalitis and yolk sac inflammation) 226 5.2.2. Kolibakterioza układu oddechowego (Respiratory colibacillosis, respiratory – Origin Colisepticemia) 227 5.2.3. Kolibakterioza narządu rozrodczego (Coliform Salpingitis/ Peritomotis/ Salpingoperitonitis) 228 5.2.4. Ostra, posocznicowa postać kolibakteriozy (Colisepticemia) . . . . 229 5.2.5. Enteropatie powodowane przez E. coli 230 5.2.6. Zespół zapalenia stawów i kości (Turkey Osteomyelitis Complex – TOC, zwany wcześniej syndromem zapalenia stawów, kości i zieleniejącej wątroby – Synovitis, osteomyelitis and green liver syndrom – SOG) 230 5.2.7. Cellulitis (Coliform Cellulitis, Avian Cellulitis) 231 5.3. Koligranulomatoza (Coligranulomatosis gallinarum, Hjarres disease) 235 5.4. Pastereloza, cholera drobiu (Avian pasteurellosis, fowl cholera – FC, avian hemorrhagic septicemia) 236 5.5. Zakaźny katar nosa (Coryza contagiosa gallinarum, infectious coryza) . 242 5.6. Zakażenia Gallibacterium 246 5.7. Ornitobakterioza (Ornithobacteriosis, Ornithobacterium rhinotracheale infection) 247 5.8. Rimereloza ptaków (Riemerellosis, Riemerella anatipestifer infection, duck septicemia) 253 5.9. Bordeteloza – koryza indyków, katar indyków (Bordetellosis, Turkey coryza) 256 5.10. Mykoplazmoza drobiu (Mycoplasmosis avium) (Grzegorz Tomczyk) 259 5.10.1. Zakażenia wywoływane przez Mycoplasma gallisepticum 262 5.10.2. Zakażenia wywoływane przez Mycoplasma synoviae 269 5.10.3. Zakażenia wywoływane przez Mycoplasma meleagridis 275 5.10.4. Zakażenia wywołane przez Mycoplasma iowae 278 5.10.5. Mykoplazmozy drobiu wodnego 280 5.10.6. Zapalenie worków powietrznych i otrzewnej u gąsiąt 282 5.10.7. Mykoplazmoza kaczek – chroniczne surowiczo-włóknikowe zapalenie zatok, worków powietrznych i otrzewnej 282 5.10.8. Zakaźne zapalenie prącia i steku u gęsi – ZZPST 283 5.10.9. Zakażenia mykoplazmami u gołębi 283 5.11. Kampylobakterioza (Campylobacteriosis, Campylobacter infection) 298 5.11.1. Wibrioza kur – syndrom degeneracji wątroby u kur niosek (Vibriosis, Avian vibrionic hepatitis) 303 5.12. Gruźlica (Tuberculosis avium, avian tuberculosis, TB) 309 5.13. Gruźlica rzekoma, pseudotuberkuloza, jersinioza ptaków (Pseudotuberculosis avium, yersiniosis avium, avian pseudotuberculosis) . 313 5.14. Różyca (Erysipelas) 314 5.15. Zakażenia laseczkami beztlenowcowymi (Clostridium infections) . 317 5.15.1. Nekrotyczne zapalenie jelit (Enteritis necroticans gallinarum, Necrotic Enteritis, NE) 319 5.15.2. Wrzodziejące zapalenie jelit (Enteritis ulcerosa avium, Ulcerative Enteritis, UE) 322 5.15.3. Zatrucie jadem kiełbasianym, botulizm ptaków (Botulismus avium, botulism) 324 5.15.4. Zgorzelinowe zapalenie skóry, martwicowe zapalenie skóry (Gangrenous dermatitis), zwane też u indyków klostridiowym zapaleniem skóry – cellulitis (Turkey Clostridial Dermatitis – TCD) . 327 5.16. Stafylokokoza (Staphylococcosis, Staphylococcus infections) 327 5.17. Streptokokoza (Streptococcosis) 332 5.18. Zakażenia enterokokowe (Enterococcus infections) 334 5.19. Chlamydioza (Chlamydiosis avium, avian chlamydiosis) 337 5.20. Inne zakażenia bakteryjne 342 5.20.1. Listerioza (Listeriosis) 342 5.20.2. Zakażenia krętkami z rodzaju Brachyspira (Avian Intestinal Spirochetosis – AIS) 344 Piśmiennictwo 346Rozdział 6. Choroby grzybicze i mikotoksykozy (Michał Mazurkiewicz, Maciej Kuczkowski) 393 6.1. Choroby grzybicze (Fungal diseases) 393 6.1.1. Aspergiloza (Aspergillosis) 393 6.1.2. Kandydiaza (Candidiasis) 396 6.1.3. Strupień woszczynowy (Dermatophytosis, favus) 397 6.1.4. Daktylarioza (Dactylariosis) 398 6.1.5. Kryptokokoza (Cryptococcosis) 399 6.2. Mikotoksykozy (Mycotoxicoses) 400 6.2.1. Aflatoksykozy 400 6.2.2. Ochratoksykozy 402 6.2.3. Fuzariotoksykozy 406 6.2.4. Inne mikotoksyny 409 Piśmiennictwo 412Rozdział 7. Choroby wirusowe 415 7.1. Rzekomy pomór drobiu (Pseudopestis avium, Newcastle Disease, ND) i zakażenia awulawirusami typu 1 (Krzysztof Śmietanka, Zenon Minta) . 415 7.2. Zakażenia metapneumowirusowe (Metapneumovirus infections) (Andrzej Koncicki, Marcin Śmiałek) 426 7.2.1. Zakaźne zapalenie nosa i tchawicy indyków (Turkey rhinotracheitis – TRI) 427 7.2.2. Syndrom obrzęku głowy kur (Swollen Head Syndrome – SHS) . 432 7.3. Grypa ptaków – influenza ptaków (Avian Influenza – AI) (Krzysztof Śmietanka, Zenon Minta) 435 7.4. Zakaźne zapalenie oskrzeli kur (Bronchitis infectiosa gallinarum, Infectious Bronchitis – IB) (Katarzyna Domańska-Blicharz, Ewa Karpińska, Beata Dolka) 447 7.5. Zakaźne zapalenie krtani i tchawicy (Infectious laryngotracheitis – ILT) (Andrzej Koncicki, Zenon Minta, Bartłomiej Tykałowski) 455 7.6. Wirusowe zakażenia jelit (Viral enteric infections) (Katarzyna Domańska–Blicharz, Andrzej Koncicki, Zenon Minta) 461 7.7. Zakaźne zapalenie bursy Fabrycjusza – choroba Gumboro (Infectious Bursal Disease – IBD) (Andrzej Koncicki, Zenon Minta, Anna Pikuła) . 477 7.8. Zakaźne, wirusowe zapalenie żołądka gruczołowego kurcząt (Transmissible Viral Proventriculitis – TVP) (Marcin Śmiałek, Marcin Gesek, Andrzej Koncicki) 487 7.9. Zakaźna anemia kurcząt (Chicken Infectious Anemia – CIA) (Zenon Minta, Tomasz Stenzel) 491 7.10. Zakażenia adenowirusami (Adenovirus infections) (Andrzej Koncicki, Anna K. Matczuk, Bartłomiej Tykałowski) 499 7.10.1. Krwotoczne zapalenie jelit indyków (Hemorrhagic Enteritis – HE) (Andrzej Koncicki, Bartłomiej Tykałowski) 501 7.10.2. Syndrom spadku nieśności (Egg Drop Syndrome – EDS76) (Andrzej Koncicki, Bartłomiej Tykałowski) 506 7.10.3. Choroba marmurkowatej śledziony bażantów (Marble Spleen Disease – MSD) (Andrzej Koncicki, Bartłomiej Tykałowski) . 510 7.10.4. Zespół puchliny osierdzia (Hydropericardium Syndrome – HPS) (Andrzej Koncicki, Bartłomiej Tykałowski) 512 7.10.5. Wtrętowe zapalenie wątroby (Inclusion Body Hepatitis – IBH) (Andrzej Koncicki, Anna K. Matczuk) 514 7.10.6. Nadżerki błony śluzowej żołądka mięśniowego (Gizzard erosions – GE) (Andrzej Koncicki, Anna K. Matczuk) 516 7.11. Ospa ptaków (Fowl Pox – FP) (Andrzej Koncicki, Tomasz Stenzel) 519 7.12. Zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego kurcząt (Avian Encephalomyelitis – AE) (Andrzej Koncicki, Zenon Minta, Tomasz Stenzel) 524 7.13. Zakażenia reowirusami (Reovirus infections) (Elżbieta Samorek–Salamonowicz, Wojciech Kozdruń, Hanna Czekaj) 528 7.13.1. Wirusowe zapalenie stawów i pochewek ścięgnowych (Viral arthritis tenosynovitis) 530 7.13.2. Syndrom złego wchłaniania (Malabsorption syndrom) 531 7.13.3. Reowiroza kurcząt (Chicken reovirosis) 531 7.13.4. Zakażenia reowirusami u kaczek i gęsi (Duck and geese reowirus infections) 533 7.14. Choroby wirusowe drobiu wodnego 535 7.14.1. Wirusowe zapalenie wątroby kacząt (Hepatitis infectiosa anatum, Duck Virus Hepatitis – DHV) 535 7.14.1.1. Wirusowe zapalenie wątroby kacząt typu 1 535 7.14.1.2. Wirusowe zapalenie wątroby kacząt typu 2 537 7.14.1.3. Wirusowe zapalenie wątroby kacząt typu 3 538 7.14.2. Choroba Derzsyego (Derzsys disease, Goose parvovirus infection). . 538 7.14.3. Parwowiroza kaczek piżmowych (SMMDR) 542 7.14.4. Syndrom „karłowatości i skróconego dzioba” 543 7.14.5. Pomór kaczek – wirusowe zapalenie jelit kaczek (Duck plague, Duck Virus Enteritis DVE) 545 7.14.6. Syndrom krwotocznego zapalenia nerek i jelit (Hemorrhagic Nephritis Enteritis of Geese – HNEG) (Wojciech Kozdruń, Hanna Czekaj) 547 7.14.7. Zakażenia circowirusami gąsiąt i kacząt (Wojciech Kozdruń, Hanna Czekaj) 548 7.15. Wirusowe zapalenie nerek (Avian Nephritis – AN) (Zenon Minta). . . 550 7.16. Choroba Mareka (Mareks disease – MD) (Elżbieta Samorek–Salamonowicz, Wojciech Kozdruń, Hanna Czekaj) 553 7.17. Białaczki ptaków (Avian leukosis – AL) (Zenon Minta) 56
8 7.18. Choroba dużej wątroby i śledziony (Big liver and spleen disease – BLS, Avian Hepatitis E Virus Infections – aHEV) (Anna K. Matczuk, Alina Wieliczko) 577 7.19. Wirus Zachodniego Nilu (Jowita S. Niczyporuk, Elżbieta Samorek–Salamonowicz) 579 Piśmiennictwo 585Rozdział 8. Choroby pasożytnicze – parazytozy 619 8.1. Choroby wywoływane przez pasożytnicze stawonogi (Arthropoda) (Elżbieta Lonc, Anna Okulewicz, Andrzej Gaweł) 620 8.1.1. Choroby wywoływane przez roztocze (Acani) 625 8.1.1.1. Dermanysoza (Dermanyssosis) 625 8.1.1.2. Argazidoza (Argasidosis) 629 8.1.1.3. Ixodidoza (Ixodidosis) 631 8.1.1.4. Knemidokoptoza (Cnemidocoptosis) 632 8.1.1.5. Laminosioptoza (Laminosioptosis) 634 8.1.2. Choroby wywoływane przez owady (Insecta) 635 8.1.2.1. Mallofagoza (Mallophagosis) 635 8.1.2.2. Ceratofylloza (Ceratophyllosis) 638 8.1.2.3. Pluskwy 639 8.1.2.4. Komary 640 8.1.2.5. Meszki 642 8.1.2.6. Kuczmany 643 8.1.2.7. Muchy 644 8.1.2.8. Chrząszcze 645 8.2. Helmintozy (robaczyce drobiu) (Elżbieta Lonc, Anna Okulewicz, Andrzej Gaweł, Kamila Bobrek) 6468.2.1. Parazytozy wywołane przez nicienie (nematodozy) 650 8.2.1.1. Askaridioza (Ascaridiosis) 650 8.2.1.2. Heterakidoza (Heterakidosis) 653 8.2.1.3. Syngamoza (Syngamosis) 654 8.2.1.4. Cjatostomatoza (Cyathostomatosis) 656 8.2.1.5. Kapillariozy (Capillariosis) 657 8.2.1.6. Echinurioza (Echinuriosis) 658 8.2.1.7. Amidostomoza (Amidostomosis) 659 8.2.1.8. Streptokaroza (Streptocarosis) 660 8.2.1.9. Trichostrongyloza (Trichostrongylosis) 662 8.2.2. Parazytozy wywołane przez przywry (Trematoda) 662 8.2.2.1. Prostogonimoza (Prosthogonimosis) 662 8.2.3. Parazytozy wywoływane przez tasiemce (Cestoda) 663 8.2.3.1. Tasiemczyce, cestodozy (Cestodosis) drobiu grzebiącego. 663 8.2.3.2. Tasiemczyce drobiu wodnego 664 8.2.4. Parazytozy wywoływane przez kolcogłowy (Acanthocephala). . 665 8.2.4.1. Polimorfoza (Polymorphosis) 665 8.2.4.2. Filikoloza (Filicollosis) 666 8.3. Pasożyty występujące u strusi (Elżbieta Lonc, Anna Okulewicz) 667 8.4. Choroby pasożytnicze wywoływane przez pierwotniaki (Michał Mazurkiewicz, Andrzej Gaweł, Kamila Bobrek) 667 8.4.1. Kokcydioza (Coccidiosis) 667 8.4.1.1. Kokcydioza kurcząt 667 8.4.1.2. Kokcydioza indyków 682 8.4.1.3. Kokcydioza gęsi 684 8.4.1.4. Kokcydioza kaczek 684 8.4.2. Histomonoza – czarna główka (Histomonosis, blackhead) 685 8.4.3. Trichomonoza – rzęsistkowica (Trichomonosis) 688 8.4.3.1. Rzęsistkowica gołębi 688 8.4.3.2. Rzęsistkowica drobiu grzebiącego 688 8.4.3.3. Rzęsistkowica gęsi 689 8.4.4. Spironukleoza – Spironucleosis (wcześniej określana jako Heksamitoza – Hexamitosis) 690 8.4.5. Kryptosporidioza (Cryptosporidiosis) 691 8.4.6. Toksoplazmoza (Toxoplasmosis) 693 Piśmiennictwo 694Rozdział 9. Choroby metaboliczne i choroby o niewyjaśnionej etiologii (Jerzy Rzedzicki, Agnieszka Marek) 705 9.1. Skaza moczanowa (Gout, Diathesis urica) 705 9.2. Kamica moczowa (Urolithiasis) 707 9.3. Syndrom tłuszczowo-hemoragiczny wątroby (Fatty Liver Haemorrhagic Syndrome, FLHS) 708 9.4. Syndrom tłuszczowego zwyrodnienia wątroby i nerek (Fatty Liver and Kidney Syndrome, FLKS) 710 9.5. Wodobrzusze (Ascites) 712 9.6. Pęknięcie aorty u indyków (Aortic rupture in turkeys) 712 9.7. Kanibalizm (Cannibalism) 713 9.8. Dyschondroplazja kości piszczelowej (Tibial Dyschondroplasia, TD) . . 715 9.9. Zmęczenie klatkowe niosek (Cage layer fatigue) 717 9.10. Chondrodystrofia, peroza (Chondrodystrophy, perosis) 719 9.11. Syndrom nagłej śmierci sercowej (Acute Death Syndrome, ADS) 720 9.12. Choroba okrągłego serca u indyków (Round-Heart Disease, RHD). . . 721 9.13. Hipoglikemia i nagły wzrost upadków u kurcząt (Spiking Mortality Syndrome, HSMS) 723 9.14. Lipidoza wątrobowa indyków (Liver lipidosis in turkeys) 725 9.15. Martwica główki kości udowej (Femoral Head Necrosis, FHN) 725 9.16. Krzywica (Rachitis) 727 9.17. Głęboka miopatia piersiowa – choroba zielonego mięśnia (Deep Pectoral Myopathy – Green Muscle Disease) 727 Piśmiennictwo 729Rozdział 10. Zatrucia drobiu (Zdzisław Jopek, Ewa Kucharczak) 735 10.1. Zatrucie solą kuchenną (NaC1) (Zdzisław Jopek, Ewa Kucharczak, Andrzej Koncicki) 735 10.2. Zatrucie fosforkiem cynku 737 10.3. Zatrucie amoniakiem 738 10.4. Działanie toksyczne formaldehydu 740 10.5. Zatrucie tiuramem (Thiram, TMTD) 741 10.6. Toksyczność insektycydów pyretroidowych 743 10.7. Zatrucia kokcydiostatykami jonoforowymi 744 10.8. Zatrucie przytulią czepną (Zdzisław Jopek, Ewa Kucharczak, Andrzej Koncicki) 749 10.9. Zatrucie kąkolem 751 10.10. Zatrucia roślinami uprawnymi 752 10.11. Zatrucia popularnymi chwastami ruderalnymi u drobiu 754 10.12. Zatrucie metalami 756 10.13. Środki farmakologiczne 761 Piśmiennictwo 764Rozdział 11. Wymogi w zakresie dobrostanu w chowie drobiu (Roman Kołacz, Michał Mazurkiewicz) 775 11.1. Wstęp 775 11.2. Postęp genetyczny a dobrostan drobiu 777 11.3. Wymogi w zakresie utrzymania kur 778 11.3.1. Reakcje behawioralne a dobrostan kur 779 11.3.2. Implikacje zdrowotne a dobrostan kur 780 11.3.3. Wymogi prawne w zakresie warunków utrzymania niosek 781 11.4. Wymogi w zakresie utrzymania brojlerów kurzych 784 11.4.1. Wymogi ogólne utrzymywania kurcząt brojlerów 785 11.4.2. Konsekwencje zdrowotne brojlerów w warunkach nadmiernego zagęszczenia i niekorzystnych warunków środowiskowych 789 11.4.3. Kontrole dobrostanu w kurnikach przez inspekcję weterynaryjną. 790 11.5. Wymogi w zakresie warunków utrzymania innych gatunków drobiu. . 793 11.5.1. Strusie 794 11.5.2. Przepiórki 795 11.5.3. Perlice 795 11.5.4. Dodatkowe wymogi w zakresie utrzymania drobiu 796 Piśmiennictwo 797Rozdział 12. Bioasekuracja ferm (Grzegorz Tomczyk) 801 12.1. Lokalizacja i organizacja fermy 803 12.2. Krajowy i międzynarodowy obrót drobiem i jego produktami 808 12.3. Higiena technologii produkcji 810 Piśmiennictwo 824 Rozdział 13. Immunoprofilaktyka chorób drobiu (Piotr Szeleszczuk) . . . 825 13.1. Szczepionki stosowane w drobiarstwie 826 13.2. Ogólne zasady układania programów immunoprofilaktyki 837 13.3. Wzorcowe programy szczepień 838 13.4. Techniki szczepień 842 13.4.1. Metody podawania żywych szczepionek 843 13.4.1.1. Metoda inhalacyjna (metoda sprej; immunizacja przez rozpylanie) 843 13.4.1.2. Podanie szczepionek w wodzie do picia 847 13.4.1.3. Szczepienie metodą wing-web 850 13.4.2. Metody podawania szczepionek inaktywowanych 851 13.4.3. Szczepienie metodą in ovo 852 13.4.4. Szczepienia przeciwko kokcydiozie 853 13.5. Ogólne zasady szczepień 854 13.6. Ustalanie terminów szczepień 855 13.7. Techniki stosowane do oceny efektywności immunoprofilaktyki . . 860 13.8. Monitoring serologiczny 861 Piśmiennictwo 873Rozdział 14. Diagnostyka 877 14.1. Badanie kliniczne ptaków (Andrzej Gaweł) 877 14.1.1. Wywiad – anamnesis 877 14.1.2. Opis ptaka 882 14.1.3. Badanie właściwe aktualnego stanu klinicznego ptaka 883 14.1.3.1. Badanie ogólne 883 14.1.3.2. Badanie szczegółowe 884 14.2. Diagnostyka hematologiczna i biochemiczna (Anna Krasnodębska–Depta, Andrzej Koncicki) 889 14.2.1. Diagnostyka hematologiczna 890 14.2.2. Diagnostyka biochemiczna 895 14.3. Diagnostyka patomorfologiczna (Marek Houszka) 901 14.3.1. Badanie sekcyjne 901 14.3.2. Badanie histopatologiczne 914 14.3.3. Pobieranie materiału do badań histopatologicznych 919 14.4. Diagnostyka laboratoryjna chorób pasożytniczych (Jarosław Pacoń) . 921 14.5. Diagnostyka bakteriologiczna chorób drobiu (Alina Wieliczko) 925 14.6. Diagnostyka wirusologiczna chorób drobiu (Elżbieta Samorek–Salamonowicz, Wojciech Kozdruń, Hanna Czekaj) 928 14.7. Diagnostyka serologiczna wirusowych chorób drobiu (Elżbieta Samorek–Salamonowicz, Wojciech Kozdruń, Hanna Czekaj) 931 Piśmiennictwo 933Rozdział 15. Leki przeciwbakteryjne stosowane u drobiu (Marcin Świtała, Błażej Poźniak) 943 15.1. Wpływ uwarunkowań anatomicznych i fizjologicznych na farmakokinetykę leków u ptaków 943 15.2. Dostępne na rynku leki przeciwbakteryjne stosowane w fermach drobiu 946 15.2.1. Penicyliny 946 15.2.2. Tetracykliny 946 15.2.3. Fluorochinolony 947 15.2.4. Polimyksyny 947 15.2.5. Amfenikole 947 15.2.6. Pleuromutyliny 948 15.2.7. Makrolidy 948 15.2.8. Linkozamidy 948 15.2.9. Aminoglikozydy i aminocyklitole 948 15.2.10. Sulfonamidy i ich kombinacje z trimetoprimem 948 15.3. Drogi podania leków przeciwbakteryjnych na fermach drobiu 949 15.4. Właściwości farmakologiczne leków przeciwbakteryjnych stosowanych u drobiu 953 15.4.1. Penicyliny 95315.4.1.1. Amoksycylina 953 15.4.1.2. Fenoksymetylopenicylina 954 15.4.2. Tetracykliny 954 15.4.2.1. Doksycyklina 955 15.4.2.2. Oksytetracyklina 956 15.4.2.3. Tetracyklina 956 15.4.3. Fluorochinolony 95615.4.3.1. Enrofloksacyna 957 15.4.3.2. Difloksacyna 957 15.4.3.3. Flumechina 958 15.4.4. Polimyksyny 958 15.4.4.1. Kolistyna 958 15.4.5. Amfenikole 958 15.4.5.1. Florfenikol 959 15.4.5.2. Tiamfenikol 959 15.4.6. Pleuromutyliny 959 15.4.6.1. Tiamulina 960 15.4.7. Makrolidy 961 15.4.7.1. Tylozyna 962 15.4.7.2. Tylmikozyna 962 15.4.7.3. Tylwalozyna 962 15.4.8. Linkozamidy [19] 963 15.4.8.1. Linkomycyna 963 15.4.9. Aminoglikozydy i aminocyklitole 964 15.4.9.1. Neomycyna 964 15.4.10. Sulfonamidy i ich połączenia z trimetoprimem 965 15.4.10.1. Sulfametoksazol — trimetoprim 966 15.5. Zasady racjonalnego stosowania chemioterapeutyków przeciwbakteryjnych u drobiu 966 15.5.1. Zasady związane z osiągnięciem szybkiego i trwałego efektu terapeutycznego 967 15.5.1.1. Perspektywy chemioterapii przeciwbakteryjnej opartej na kryteriach farmakokinetyczno-dynamicznych (PK/PD) . . 968 15.5.2. Zasady związane z ograniczaniem narastania oporności na antybiotyki 971 15.5.3. Zasady związane z bezpieczeństwem konsumenta 972 Piśmiennictwo 975Rozdział 16. Przepisy o zapobieganiu i zwalczaniu chorób zakaźnych drobiu (Andrzej Rudy, Michał Rudy) 979 16.1. Podmioty działające w sferze weterynaryjnej ochrony zdrowia zwierząt i współdziałanie pomiędzy nimi 990 16.2. Środki zapobiegające wystąpieniu choroby zakaźnej drobiu 1001 16.3. Zwalczanie chorób zakaźnych drobiu 1018 16.3.1. Wykrywanie chorób zakaźnych drobiu 1018 16.3.2. Zwalczanie grypy ptaków i rzekomego pomoru drobiu 1020 16.3.3. Pobieranie próbek do urzędowych laboratoryjnych badań rozpoznawczych 1029 16.4. Postępowanie przy salmonellozach drobiu groźnych dla zdrowia publicznego 1030 Piśmiennictwo 1032 Indeks 1035…
Rośliny i zwierzęta
uj rekrutacja terminy, dietetyczka praca, rozliczyć pit 37, wichry losu, sedna
yyyyy
